KTNĐ – “Không đi đâu bằng về nhà, về đến nhà là thấy khỏe, dù chưa đẹp chưa hoành tráng thì nhà mình vẫn là số một…” là những câu quen thuộc của đa số mọi người, nói ra không mới nhưng không ai bắt bẻ gì, vì… hiển nhiên là vậy.

Hai chữ “nhà mình” nghe quá giản dị, vậy mà trong tư duy đa số cư dân Việt rất thân thiết và quan trọng. Điều này có vẻ khác với cư dân phương Tây, những người ưa xê dịch, thích khám phá thế giới và không ưa sự ổn định theo kiểu đều đều bám đất cắm dùi ở một chỗ lâu năm.

Nhưng cũng chính vì nếp tư duy thiên về cảm tính, nghe theo kinh nghiệm, tin vào đồn đại nên ngôi nhà Việt lâu nay lại ít khi tiếp cận và áp dụng nhanh chóng các giải pháp, vật liệu tiên tiến.

Thói quen làm nhà giống người trước đã từng làm, nặng về hình thức và ít chịu thay đổi khiến nhiều nhà khá tốn chi phí vào trang trí hoặc mua sắm mà ít quan tâm đến bộ khung không gian, vật lý kiến trúc và các yếu tố tác động trực tiếp vào người ở như chất liệu sử dụng, an toàn trong dùng điện, nước…

Một khoảng sân thượng thư giãn thoáng đãng, một hàng rào thấp nhìn ra khoảng xanh… là những điều ngỡ như ít liên quan đến kiến trúc, thực ra lại ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe người cư ngụ

Tuy nhiên, cùng với thời đại bùng nổ công nghệ thông tin, các kiến thức về xây nhà ngày càng phổ cập, ý thức của chủ đầu tư ngày càng nâng cao… đã xuất hiện nhiều công trình hoặc một số yếu tố về vật liệu được áp dụng hiệu quả hơn. Một chốn cư ngụ an lành, tốt cho sức khỏe, nghe qua ngỡ giản dị dễ tìm, thực sự lại
chưa dễ làm ngay được một cách phổ biến trong thực tế. Thông tin, vật liệu hiện nay có rất nhiều nhưng chọn lọc, áp dụng ra sao luôn là điều không đơn giản.

Đứng trước một khu đất rộng rãi hay một hiện trạng nhà cũ nhỏ nhắn, một căn hộ vừa mua hoặc một căn phòng mới ngăn chia xong, chọn được giải pháp đúng đắn sẽ khởi đầu cho chủ nhân hướng đến những quyết định đúng.

Có khá nhiều tiêu chí để xem xét, đánh giá một không gian sống thân thiện và bền vững từ bao cảnh bên ngoài đến chi tiết bên trong, nhưng nếu đi vào cụ thể cấu trúc công trình, xử lý không gian và sử dụng chất liệu thì xem ra khái niệm “khỏe mạnh” nhờ kiến trúc khá trùng hợp với 4 tiêu chí cơ bản của ngành này:

Các chất liệu ốp lát có tính năng hút ẩm, kháng khuẩn trong nội thất rất cần chọn lựa, sử dụng hợp lý

KHỎE VÌ TIỆN DỤNG: Khách sạn có tiện nghi cao cấp thật đấy nhưng chỉ ở vài ngày, còn khi về nhà mình là nơi thân thuộc rành rọt, nếu được bố trí chỗ nào ra chỗ đó, cần gì có nấy thì đúng là rất… khỏe.

Ai cũng biết công năng thích hợp thì mới giúp thoải mái trong sinh hoạt, giảm thiểu công sức chỉnh sửa, sao cho quá trình ăn ở được “tự nhiên như ở nhà” là thoải mái, vui vẻ nhất.

KHỎE VÌ BỀN VỮNG: Thông qua chất liệu và kỹ thuật xây cất, thông qua các chỉ tiêu về năng lượng và khả năng bảo trì sửa chữa nhà trong quá trình sử dụng… mới có thể đánh giá ngôi nhà có bền vững hay không.

Ta có thể thấy nếp nhà truyền thống luôn dành phần thiên nhiên nhiều hơn diện tích ở nhằm tăng sự ấm cúng bên trong và tăng khả năng “hô hấp” của nhà lẫn người với bên ngoài.

Cấu trúc khung có nhiều khoảng trống thông thoáng, có khoảng đệm ngăn nắng mưa trực tiếp đã được khẳng định là cấu trúc phù hợp hơn cả cho sức khỏe trong môi trường sống nhiệt đới nóng ẩm của xứ ta.

Một khoảng sân thượng thư giãn thoáng đãng, một hàng rào thấp nhìn ra khoảng xanh… là những điều ngỡ như ít liên quan đến kiến trúc, thực ra lại ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe người cư ngụ

KHỎE VÌ KINH TẾ: Có thể thấy việc đánh giá một ngôi nhà xét về bản chất là tìm kiếm sự hài hòa chứ không phải cứ làm cho hoành tráng, hoặc ngược lại quá đơn sơ, quá tính toán hay tận dụng quá mức.

Ngay cả việc chọn quy mô xây nhà từ đầu nếu không tương xứng với nhân khẩu sẽ khiến nhà ít người mà làm dư diện tích, trống trải, gây tâm lý bất an, dọn dẹp mệt nhọc…

Bài toán kinh tế thời hiện đại còn là khả năng co giãn của không gian, khi con cái còn nhỏ thì tổ chức nhà cửa khác với lúc chúng trưởng thành, tách riêng.

KHỎE VÌ THẨM MỸ: Yếu tố này cũng cần xét đến bản chất, từ cách bố trí mặt bằng và xử lý không gian tương ứng với nhu cầu, cho đến gu thẩm mỹ của từng thành viên gia đình, ngôi nhà không thể tách biệt với bao cảnh, khó lấy trang trí đẹp bù đắp cho tỷ lệ, cấu trúc xấu được.

Ngoài ra, trong thời đô thị hóa đất chật người đông, tính thẩm mỹ đôi khi phải nhường cho các giải pháp che chắn, bảo vệ để khắc phục các ô nhiễm và bảo vệ an ninh.

Đơn giản như gặp một trụ điện phía trước thì thiết kế nhà phải tính toán về hình khối sao cho tránh mở cửa trực diện về vị trí này. Làm nhà đẹp mà lòng cứ lo trộm đột nhập thì khó mà sống khỏe được.

Đáp ứng được các tiêu chí cơ bản trên, một ngôi nhà sẽ giúp gia chủ trở nên khỏe hơn cả về sinh lý lẫn tâm lý. Không có ngôi nhà tốt hay xấu chung chung, mà là ngôi nhà hợp hay chưa hợp với đối tượng cư ngụ cụ thể.

Theo dịch học luận về chữ khiêm trong chọn đất cất nhà thì chỗ nào cần cao nên làm cao, đáng phải thấp thì giữ cho thấp, chớ tham chi tiết mà lệch lạc tổng thể, giữ khiêm để không hao chi phí và nhân lực, không hại môi trường chính là thái độ ứng xử khôn ngoan, đem lại môi trường sống tốt cho bản thân và người chung quanh.

Chuẩn thẩm mỹ của ngôi nhà truyền thống Việt Nam xưa nay chính là biết dựa vào thiên nhiên để được che chở, lấy vẻ đẹp bao cảnh (cây xanh, mặt nước, môi sinh) làm tôn lên vẻ đẹp công trình. Đây cũng chính là quan điểm kiến trúc sinh thái, kiến trúc bền vững đang là xu thế bắt buộc hiện nay trong lộ trình kế thừa truyền thống để hướng đến tương lai.

BÀI: KTS KHANG HẠNH
ẢNH: THÁI KHƯƠNG